Dementie, deze ziekte roept bij velen angst op. En waar angst is, is het moeilijk om te richten op het licht, op liefde, op schoonheid. Toch kan je dwars door dit langzame proces van aftakeling iets anders zien oplichten. Als je anders kijkt, kan je een helingsproces zien op zielsniveau. Zowel voor de mens met dementie als voor zijn of haar geliefden. In dit artikel wil ik de spirituele kant belichten die met dementie verbonden is, zodat we anders tegen de ziekte aan gaan kijken en anders met mensen met dementie zullen omgaan.

De eerste keer dat ik zelf ervaarde hoe het is om voor iemand met dementie te zorgen, was in de rol van vrijwilliger bij een zorgboerderij. In die rol kon ik met enige afstand kijken naar hoe mensen met dementie de wereld beleven.

Het fascineerde me wat ik zag. Mensen met dementie vergeten heel veel, maar het gevoel leek erop vooruit te gaan. Ik zag hoe gevoelig deze mensen waren voor sfeer. Hoe hun gemoed omsloeg bij het kleinste teken van ongeduld of irritatie van een zorgverlener. Hoe emoties vergroot aanwezig kunnen zijn, of hoe iemand zich helemaal in zichzelf kan verbergen. Soms leek het of deze mensen in een andere wereld waren. Ze hielden hele gesprekken met gesprekspartners die ik niet zag, of duwden mij onzichtbare dingen in mijn hand waar ik dan even op moest passen.

De verborgen zin van dementie

De boeken van Hans Siepel en Hans Stolp lieten mij met een spirituele bril kijken naar het proces van dementie. Siepel beschrijft hoe iemand met dementie stapje voor stapje toegang krijgt tot andere dimensies van het bewustzijn. Heel langzaam komt de ziel meer op de voorgrond, wordt het ego afgeworpen. Met een reden: de ziel wil zich in dit leven bevrijden van de last die nog op haar rust. Thema’s en emoties die iemand in het verleden diep heeft weggestopt, bijvoorbeeld omdat ze te heftig waren of omdat er geen mogelijkheid was om ze te verwerken, komen naar boven. Dat kan zich uiten in huilen, boosheid of sterke onrust.

Onaffe zaken waar mensen tijdens hun leven niet aan toe kwamen, kunnen (bij mensen met dementie) onverwacht naar buiten komen. Dementeren lijkt als zodanig een groot ‘afrondend’ verwerkingsproces.

Marko van Gerven, citaat uit het boek van Hans Stolp

Een ziel kan ook nieuwe ervaringen op willen doen. Dan is dementie een tweede kans om de wereld op een andere manier te verkennen en tegemoet te treden, vrij van beperkingen van het ego-bewustzijn.

Een dochter vertelt over de dementie van haar moeder: ‘Natuurlijk zijn er ook zorgen en problemen, maar toch zie ik dat de dementie van mijn moeder een tweede kans geeft om op een nieuwe manier de wereld te verkennen en tegemoet te treden’. En over haar vader vertelt ze: ‘Mijn vader is verbaasd, hij vindt dat hij een nieuwe vrouw heeft gekregen die hem af en toe over de bol aait en hem een kus geeft (wat ze voordien nooit deed).’

Anoniem citaat uit het boek van Hans Stolp

Zielscommunicatie

Om deze verborgen spirituele groei te zien of om die onverwerkte emoties te helpen verwerken, is het essentieel om gevoelig te worden voor wat er op een dieper niveau in iemand afspeelt. Dat is een hele uitdaging. Mensen met gevorderde dementie communiceren anders, in metaforen, in beelden. Ze vragen van ons om de taal van de ziel te leren spreken. Niet in woorden, maar vanuit het rechtstreekse voelen, via intuïtie. En in een later stadium, als het taalvermogen verloren is, om intuïtief via muziek, zang of aanrakingen contact te blijven houden.

Dementie als leermeester

Het is geen geringe opgave om voor iemand te zorgen die dementie heeft. De zorg, het verdriet, de pijn is groot. Als naaste kan je de zorg alleen aan als je in balans bent, en als je je eigen emoties begrijpt en daar mee om weet te gaan. Des te zwaarder wordt dit als je dementie alleen maar als een zinloze ziekte ziet. Naar mijn inzicht is het daarom de hoogste tijd om de spirituele kant van dementie meer te gaan belichten. Om mensen met dementie niet alleen als zorgbehoevend maar ook als leermeesters te gaan zien. Ik heb zelf ervaren dat je door de zorg groeit in geduld, begrip en liefdeskracht. Het meest waardevolle is misschien nog wel dat je inzicht krijgt in het mysterie van het leven zelf. Je leert stap voor stap om de ander bewust te ontmoeten in een andere dimensie. De Oostenrijkse schrijver Arno Geiger, wiens vader aan dementie leed, omschreef het mooi: Omdat mijn vader niet meer over de brug naar mijn wereld toe kan komen, moet ik naar de overkant naar hem toegaan.

Wil je hier meer over lezen? Mijn bronnen van inspiratie waren:

1. De verborgen zin van dementie, Hans Stolp.
2. De vierde dementie: intuïtie en dementie, Evelien Pullens
3. Bewustzijn, dementie en spiritualiteit, Hans Siepel