Anders kijken

De waarheid ligt niet (meer) in het midden | deel 1

Het kan heel krachtig zijn, relevant zelfs. Om in deze tijd publiekelijk een standpunt in te nemen en je uit te spreken. Want er gebeurt veel in de wereld, en juist dan is het goed om samen op zoek te gaan naar creatieve oplossingen. Tegelijkertijd hebben veel mensen de afgelopen maanden ervaren hoe moeilijk en risicovol het kan zijn om hardop te zeggen wat je vindt. Mensen werden (en worden nog steeds) voor hun standpunt over het coronabeleid bedreigd, uitgesloten, genegeerd, verguisd of tot zondebok gemaakt. En het maakt niet uit tot welk kamp je behoort. Gevaccineerd of niet-gevaccineerd, ondernemer, werknemer of werkgever, wetenschapper, politicus of leek. Een standpunt innemen is vaak niet zonder gevolgen, en dus voor velen een grote stressfactor.

Zelf heb ik die stress ook gevoeld. De druk vanuit de samenleving om je te positioneren in het coronadebat is groot. Dat is ook begrijpelijk. Juist in onzekere situaties als een crisis, zoek je grip op de zaak. Collectief zoeken we houvast in controle, veiligheidsmaatregelen en ‘zeker weten’. De waarheid is ook zo’n houvast.

Het web van de waarheid

Ik hoorde duidelijk de roep om publiekelijk een standpunt in te nemen, of beter gezegd: een kamp te kiezen. Mijn waarheid te delen. En ja, ik had een visie op de situatie, op basis waarvan ik mijn eigen keuzes maakte. Ik voelde ook een drang om mijn waarheid te delen op social media. Om berichten te ‘liken’ van mensen die hetzelfde dachten, of om te reageren op iets waarvan ik vond dat het niet klopte. Maar ik heb het altijd vermeden om mijn waarheid op die manier publiekelijk te delen.

De reden waarom ik mijn waarheid voor me hield was omdat ik het moeilijk vond om mezelf staande te houden te midden van al die informatie, meningen en andersdenkenden. De mensen om mij heen die andere keuzes maakten, deden dat op basis van andere argumenten. Argumenten die voor hen steekhoudend waren, en daarom onbetwistbaar voor mij. Was mijn keuze dan wel de juiste? Zag ik het wel goed? Niet alleen buiten mijzelf, maar ook in mijzelf was de waarheid de afgelopen maanden volop onderwerp van strijd.

Ik zie die strijd ook bij anderen. Mensen zijn verward, en weten niet meer precies wat waarheid is, wat een leugen is en wat een verzinsel. Er zijn ook mensen die gehoor geven aan hun eigen waarheid, soms met een fanatisme en een zekerheid waar ik echt van schrik. Absoluut overtuigd van het feit dat het gelijk aan hun kant staat en hier ook voor adverteren. ‘Kies een kant. Kies de mijne. Dat is beter voor je, voor ons’. Terwijl het in een discussie voor mij meer voelde als jouw onderbuikgevoel tegenover de mijne. Want, is er eigenlijk wel iets dat we echt zeker kunnen weten in deze crisis? Zijn er niet veel feiten en waarheden die achteraf toch anders bleken te zijn? Ja Roselinde, dat is voortschrijdend inzicht, hoor ik je nu denken. Misschien wel, maar lijkt het ook niet alsof persoonlijke overtuigingen steeds meer als feiten worden gepresenteerd?

Het is goed dat elke mening telt, maar dat maakt ze nog niet even waar. Of toch wel? Wat is waarheid eigenlijk? Is er één waarheid of heeft ieder zijn eigen waarheid? Ik geloof dat iedereen zijn eigen waarheid heeft. Maar beseffen we daarmee ook dat deze waarheid onze werkelijkheid bepaalt? En dat het een zinnig gesprek heel lastig kan maken als we alléén onze eigen waarheid willen zien?

Twijfel als een ode aan de waarheid

Ik heb me bij sommige mensen afgevraagd of zij hun meningen en overtuigingen eerlijk onder de loep van zelfreflectie of onderzoek hebben gelegd. Dat is natuurlijk niet aan mij om te bepalen. Ik kan dat alleen voor mezelf bepalen en dat is al een hele klus.

Mijn eigen twijfel heb ik een tijd als zwakte gezien. Ik vertelde mezelf dat het vast met angst te maken had dat ik zo sterk weerstand voelde om me hardop uit te spreken. Angsten die ik de afgelopen jaren stuk voor stuk al eens had aangekeken en doorleefd, maar waar ik dan kennelijk toch nog iets mee moest. Angst om er niet bij te horen, angst voor afwijzing. Afkeer van conflict en de angst om anderen met mijn woorden te kwetsen. Iedereen tevreden willen houden, en daardoor niet durven kiezen of uitspreken. Ik kan niet ontkennen dat die gedachten aanwezig waren. Maar na enkele maanden van zelftwijfel, stilzwijgen en het innerlijke werk dat ermee gepaard gaat, voelde ik me over het coronadebat eerder verbijsterd en gealarmeerd dan angstig.

Misschien heb jij – net als ik – ervaren dat (in jouw ogen) rationele argumenten in sommige discussies volledig genegeerd werden of afgedaan werden als nepnieuws. Geloven de verschillende kampen in ons gepolariseerde land alleen nog hun ‘eigen feiten’? De waarheid staat behoorlijk onder druk.

Daar komt bij dat ik versteld stond over de manier waarop het maatschappelijke debat werd gevoerd. Een ‘standpunt innemen’ en ‘stelling nemen tegen anderen’ werd in mijn ogen te vaak als synoniem gezien. Door mee te doen in de discussie voelde het alsof ik de toenemende polarisatie bevestigde en versterkte. Achter die polarisatie zit het oude patroon van indelen van mensen in hokjes: goed of slecht, veilig of gevaarlijk, schoon of vies, verstandig of onverantwoordelijk, meegaand of onafhankelijk. En het is in mijn ogen nooit zo zwart-wit.

Toch ben ik nu klaar om publiekelijk mijn standpunt te delen. Dat kan je lezen in deel 2 van deze blogserie. Maar verwacht in dit stuk geen publiekelijk voor of tegen de veelbesproken coronamaatregelen als lockdowns, QR-paspoorten en vaccinaties. Ik zou juist graag de discussie willen verbreden. Want hoe komt het dat mensen steeds meer alleen hun ‘eigen feiten’ geloven? Hoe komt het dat waarheid überhaupt zo onder druk staat in onze samenleving? Dit zijn grote vragen en ik heb hierop zeker geen kant-en-klare antwoorden. Maar ik nodig je uit om in deel 2 mee te lezen wat ik gevonden heb.

P.S. Wil je de nieuwe blogs in je mailbox ontvangen? Meld je dan aan op de nieuwsbrief rechts (in het midden) van deze pagina.

Voortaan nieuwe blogs in jouw mailbox?

1 Comment

  • Hedwig
    14 januari 2022 at 10:25

    Wat een pakkend stuk Roselinde. Vooral wat waarheid betreft. Feit: 1+3=4. Over de meeste zaken verzinnen we inderdaad een eigen waarheid die geen feit is, ook al denken we soms van wel.

    Reply

Leave a Reply