Gisteren sprak ik met een vriend over hoop. Hoe het verschillende vormen aan kan nemen.
Hoop dat als je vlucht, emigreert, of jezelf goed voorbereid,
dat je dan aan de bedreigende situatie in de wereld kan ontkomen.
Optimistische hoop waarbij je verwacht dat er goede dingen zullen gebeuren in de toekomst, en dat de mens in staat is om positieve verandering te brengen.
En een net iets andere, defensieve hoop die ontstaat als afweermechanisme op de angst van anderen. Dit is een houding waarbij je de houding aanneemt dat de dingen niet zo slecht zullen worden als men vreest.
Dan is er ook nog een nederige hoop. Dit is het besef dat sommige dingen buiten je macht liggen, maar dat je vertrouwen hebt dat het op een of andere manier goed zal komen.
Optimistische hoop of wensdenken
Ik bespeurde in het gesprek bij mezelf eigenlijk alle soorten van hoop, maar de optimistische hoop is misschien wel de sterkste. Het is een hoop die moeilijk uit te leggen is aan andere mensen. En in die momenten dat ik het niet uit kan leggen, vraag ik mijzelf af of mijn hoop misschien niet gewoon valse hoop is of wensdenken.
Niet toevallig neem ik vanochtend de tijd om een nieuwe tekst van Charles Eisenstein te lezen. De man die vaak wel de woorden heeft voor wat ik voel.
Hij schrijft dat de wereldsituatie oppervlakkig gezien verslechtert: oorlog, armoede, ongelijkheid, vervuiling, biodiversiteitsverlies, ziekten, verslavingen etc). Maar dat er tegelijkertijd scheuren ontstaan in de traditionele machtstructuren en dat mensen steeds minder geloven in de verhalen die de wereld op zijn plek houdt.
Hij geeft als voorbeeld de reactie van zijn 18-jarige zoon op de decembertradities. Hoe zijn zoon aangeeft dat hij en zijn vrienden niet echt meer geven om kerstmis en Thanksgiving. Ze voelen de leegte achter de manier waarop de feesten nu vorm krijgen: stapels cadeaus, veel eten. Ik schreef een paar weken geleden een vergelijkbare post over decembertradities. Geschreven vanuit hoop dat er nieuwe rituelen zullen komen, maar waarbij ik ook het cynisme over het uitgeholde verhaal in mij voelde branden.
Cynisme als teken van wakker worden
Waar ik de neiging heb om dit cynisme weg te stoppen omdat het niet past bij hoop, ziet Eisenstein juist hoop in cynisme. Als teken dat er iets in mensen wakker wordt wat lang geslapen heeft.
Cynisme is een afweermechanisme tegen teleurstelling en verraad. En voor die teleurstelling, zegt Eisenstein, komt nu ruimte:
“We hebben allemaal een aangeboren grote verwachting van het leven waar de moderne wereld bij lange na niet aan voldoet. Toch sterft die verwachting nooit echt. Het kan jaren, tientallen jaren inactief blijven, maar het kooltje blijft gloeien in het koude as van ontelbare teleurstellingen. Tegenwoordig borstelen velen van ons voorzichtig de as weg en blazen ze op de kolen die erin zitten. Het zet ons in vuur en vlam. Het is de vlam van hoop – niet de valse hoop van wensdenken en onwetendheid over de werkelijkheid, maar de ware hoop die een voorgevoel is van een heuse mogelijkheid, een mogelijkheid die we kunnen creëren.”
Charles Eisenstein
Hoop uit een diepere laag
Deze hoop zit op een diepere laag dan optimistische, defensieve of nederige hoop. En het geeft woorden aan een hoop die ook in mij leeft. Hoe zouden we deze hoop kunnen noemen?
Eisenstein noemt het al jaren “Een de mooiere wereld waarvan we in ons hart weten dat die mogelijk is.”
No Comments